Salamanca, historie en monumenten

Het gebied, waar de stad Salamanca aan de rivier de Tormes ligt, werd al in de 6de eeuw v.C. al bewoond door Keltische volkeren, o.a. de Vettonen, waaraan de >>Toros de Guisando worden toegeschreven. Één van die volkeren, de Vacceos, bouwde om haar gebied te verdedigen rond 400 v.C. twee versterkingen: Ocelo Durii en de andere Salmantica.

In 200 v.C. bezette Hannibal de vesting en kwam het gebied onder Carthaagse overheersing. Na de val van Carthago, in 146 v. C., consolideerden de Romeinen er hun macht. Salmantica werd nu een belangrijk halte op de Ruta de la Plata, de Zilverroute, die liep van de mijnen in Asturias tot aan het zuiden van Spanje.. Er was een belangrijke als oversteek over de rivier de Tormes. De Puente Romana, een Romeinse brug uit de 1ste eeuw, is daar nog steeds een herinnering aan. Het is voor de helft bewaard gebleven.

Na het verval van het Romeinse Rijk werd de streek bezet door de Visigothen, een Germaans volk dat tijdens de Grote Volksverhuizing op het Iberische schiereiland terecht kwam. Die breidden de stadsmuur in de vierde eeuw uit met twee torens. Uit de documenten rond het concilie van Toledo van 589 weet men dat Salamanca in Visigothische tijd een bisschop had.

In 711 kwam Salamanca onder Moorse overheersing. De stad raakte daardoor in verval. Ze werd regelmatig geplunderd en de bevolking nam sterk af. Pas rond het jaar 1000, na de verovering van Toledo door Alfonso VI van León (1085), kwam daar verandering aan. Het front werd verplaatst naar de oevers van de Taag en Salamanca kreeg weer de kans om zich te ontwikkelen.

Tegenwoordig is Salamanca de hoofdstad van de gelijknamige Spaanse provincie Salamanca, gelegen in de regio Castilla y León. Ze heeft een oppervlakte van 29 km² en heeft meer dan 150.000 inwoners. Het heeft de oudste universiteit van Spanje. In 1218 werd die door de koning van León, Alfonso IX, gesticht als zijnde een Estudio Generai. Later, onder Alfonso X El Sabio (de Wijze), zou het tot universiteit verheven worden.

Rond het jaar 1255 werd de universiteit van Salamanca reeds op gelijke hoogte gesteld de universiteiten als Oxford en Bologna. De hoogleraren werkten er met de koning samen aan het opstellen van de zogenaamde Tablas Alfonsinas en het Wetboek in Zeven Delen. Ook werden werken van Galenus, Avicenna en Averroës uit het Arabisch vertaald.

De voorgevel van de universiteit. Vooral de voorgevel van de universiteit is wereldberoemd. Het vertoont een porachtige versiering, waarin veel details te zien zijn, waaronder de kikker op een schedel. Het ontdekken van die kikker tussen alle andere ornamenten, brengt volgens de legende geluk. Studenten maakten daar gebruik van tijdens hun examens. Onder de vele kunstuitingen bevindt zich een medaillon met een afbeelding van het Katholieke Koningspaar. Daarboven bevindt zich het wapenschild van Karel I van Spanje, oftewel 'onze' Karel V. Er tegenover, boven de zuilen, zijn in de kapitelen taferelen te ontdekken, waaronder enkele zeer erotische. Op de Patio de las Escuelas, die ernaast ligt, staat een standbeeld van Fray Luis de León. Daaraan bevinden zich twee musea.

In het universiteitsmuseum is de zg. 'De hemel van Salamanca' te zien, een deel van de koepel van de oude bibliotheek die in 1490 door Fernando Gallego geschilderd werd. Het museum van Salamanca, gevestigd in het paleis van de persoonlijke geneesheer van Isabella van Castilla, biedt een belangrijke schilderijencollectie en edelsmeedkunst- en wapenschildenverzamelingen.

De oude en de nieuwe kathedraal. Salamanca heeft twee kathedralen, waarvan de belangrijkste de Catedral Vieja (oude kathedraal) is. Dit bouwwerk werd begonnen in 1152. Door de lange tijd, die het geduurd heeft om het te voltooien is er een versmelting van de Romaanse en de Gothische bouwstijlen te herkennen. De retabel van het hoofdaltaar bevat 53 schilderingen, met o.a. voorstellingen uit het leven van Maria. Midden onder is een houten beeld van Maria, uit de 12e eeuw. Het is versierd met koper en email. In het koorgewelf zien we fresco's met taferelen van het laatste oordeel. De Torre del Gallo (toren van de haan), een prachtig koepelgewelf met byzantijnse vormen, heeft Romaanse vensters, arcaden, vier torens en een koepel en is een bezichtiging zeker waard. Door een Romaanse poort komt men in de oude kloosterhof.

De bouw van de Catedral Nueva (nieuwe kathedraal) werd in 1513 begonnen. Het is een drieschepige kathedraal met veel kapellen en een grote koepel is aan de buitenkant, versierd met puntgevels, friezen (horizontale banden met beeldhouwwerk), balkons, wapenschilden en beelden. In de façade zijn drie portalen met veel sculpturen. Het interieur van de gothische kathedraal heeft een barokke versiering. In de rechter dwarsbeuk bevindt zich een kleine patio, vanwaar een mooi zicht op de Catedral Vieja en op de barokke klokkentoren. Door een dichtbijgelegen zijkapel komt men in de oude kathedraal.

In de 15e eeuw was Salamanca door de oprichting van het Concejo de la Mesta, een soort gilde voor veehouders, belangrijk geworden als centrum van fabricage van textiel en export van wol. In het jaar 1486-87 bezocht Christoffel Columbus er de koningin Isabella van Castilië om zijn reis naar het Westen te bepleiten. Deze nieuwe opleving uitte zich o.a. in de bouw van de nieuwe kathedraal.

In 1520 sloot Salamanca zich echter aan bij de Comunidades de Castilla, een verbond van steden en regio’s die protesteerden tegen nieuwe belastingen opgelegd door Karel V. Nadat de opstand was neergeslagen liet Karel V in Salamanca de paleistorens van zijn tegenstanders verwoesten.

In de 16e eeuw kende de stad opnieuw een hoogtepunt van bloei. Rond 1580 studeerden er 6000 mensen aan de universiteit. In de 17e eeuw volgde er in Spanje echter een economische en culturele neergang, waar ook Salamanca onder te lijden had.

Op 22 juli 1812 vond de Slag bij Salamanca plaats. Dat was in de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog (La Guerra de la Independencia) ten tijde van de napoleontische oorlogen. De strijd viel uit in het voordeel van de Engelse veldheer, Lord Wellington, en betekende weldra het einde van de aanwezigheid van de Fransen in Spanje. De schade was enorm, met de vernietiging van vele eeuwenoude collegegebouwen, paleizen en wegen. Met name het Colegio Mayor de Cuenca, dat "een sieraad voor de architectuur" werd genoemd, was een groot verlies.

Andere monumenten. Naast de Catedral Nueva staat het klooster van Plaza de Santo Domingo, een dominicanenklooster. In het midden van de gevel met een Renaissance stijl, zien we de Steniging van de Heilige Stefanus. Opvallend zijn de gedraaide met wijnranken versierde zuilen van het hoofdaltaar. In het koor is de graftombe van de Hertog van Alva.

Hiertegenover staat het Casa de las Conchas (Huis van de Schelpen), het beste voorbeeld van een paleis in de burgerlijke bouwstijl van Salamanca. Het werd gebouwd aan het begin van de 16de eeuw en de muren zijn versierd met schelpen die de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela symboliseren.

Vanwege de omvang en de bouwstijl wordt het centraal gelegen Plaza Mayor van Salamanca als het belangrijkste plein van Spanje beschouwd. Het geheel is omgeven door een zuilengang van arcaden, op twee kolommen rustende bogen. Het werd gebouwd tussen 1729 en 1755 en aan de westkant bevindt zich het Koninklijk Paviljoen met een borstbeeld van Filips V. Het is een van de mooiste en gezelligste barokke pleinen van Spanje.

Het hele oude centrum van de stad hoort sinds 1988 bij het Werelderfgoed van de Unesco.

Musea. In het museum voor Art Nouveau en Art Deco is een fraaie collectie bronssculpturen, porselein, poppen en speelgoed te zien. Het is gevestigd in een opmerkelijk modernistisch paleis.

De oorsprong en de ontwikkeling van Salamanca worden beschreven in het Historisch Stadsmuseum waar archeologische en bouwkundige overblijfselen van lang verdwenen bouwwerken te zien zijn. Er is ook bijzondere verzameling aan historische voorwerpen te vinden, o.a. het legaat van de musicus Tomás Bretón en een veldfoedraal van de Hertog van Wellington.

Het woonhuis-museum van Miguel de Unamuno, waar deze rector van de universiteit van Salamanca en filosoof tussen 1900 en 1914 woonde, herbergt meubels, persoonlijke voorwerpen, de bibliotheek en diens archief.

Lees ook: >>Salamanca, de gouden stad
Zie >>hier meer foto's van Salamanca